Μεσ΄ το χρυσάφι στολισμένη
χρυσομηλιά μου αγαπημένη
να σ΄έχουμε στο μάλι μας
είναι σωστό καμάρι μας.
Το φύλλωμα σου το πυκνό
το πράσινο και το στιλπνό
μαγεύει τη ψυχή μας
και είσαι χαρά δική μας.
Χρυσόμηλο μου ζουμερό
είσαι για μας το γιατρικό.
Τα νιάτα μου αισθάνομαι
όταν παρέα κάνουμε.
Οι Αγιαμβροσίτες αγάπησαν και ύμνησαν τη χρυσομηλιά γιατί ήταν πηγή ζωής γι΄αυτούς. Κατά τον λαϊκό ποιητή Μιχάλη Χριστοφόρου
Όσα της πούμεν πρέπουν της
Τζ΄όσα της πουν αξίζει
Γιατί μυρίζει το χωρκό
Που τον τζαιρό π΄ανθίζει…
Όσοι ντόπιοι και ξένοι δοκίμαζαν τα χρυσόμηλα του Αγίου Αμβροσίου είχαν τα καλύτερα λόγια να λένε για τη εξαιρετική γεύση και τη μυρωδιά τους. Αυτό οδήγησε τους φιλοπρόοδους κατοίκους του να οργανώσουν την πρώτη γεωργική έκθεση παγκύπρια και να προβάλουν τα προϊόντα τους. Η πρωτότυπη αυτή ιδέα έτυχε ενθάρρυνσης από το τότε γεωργικό τμήμα με τον Αναστάσιο Συγκρασίτη να παρέχει την υποστηρικτική τεχνογνωσία. Κοντά στα χρυσόμηλα πρόβαλλαν και άλλα γεωργικά και ζωικά προϊόντα καθώς και ευτραφή ζώα. Η εκδήλωση αυτή πραγματοποιόταν την πρώτη βδομάδα του Ιούνη κατά την οποία αφθονούσαν τα ώριμα χρυσόμηλα και διαρκούσε δυο μέρες. Τα καλύτερα πάντοτε χρυσόμηλα και εκθέματα βραβεύονταν. Βραβεύονταν επίσης οι καλύτεροι χορευτές και ποιήματα.
Στο μεταξύ ο ποιητής Τεύκρος Ανθίας έγραψε ένα ωραίο ποίημα για τη χρυσομηλιά. Ο δάσκαλος Αμβρόσιος Σακκάδας το μελοποίησε σε ρυθμό καλαματιανού και το τραγουδούσαν μαθήτριες του δημοτικού ντυμένες στα μεταξωτά και με φύλλα χρυσομηλιάς πάνω τους χορεύοντας στη μεγάλη αυλή της εκκλησίας. Στο μέσω του κύκλου στεκόταν η πιο ωραία κοπέλα του χωριού ντυμένη και αυτή στα κατάλευκα μεταξωτά με στεφάνι από φύλλα χρυσομηλιάς στο κεφάλι. Η γιορτή της χρυσομηλιάς, όπως καθιερώθηκε να αποκαλείται, είχε σκοπό να υμνήσει το δένδρο που ήταν η πηγή ζωής για τους κατοίκους.
Ο θεσμός διήρκεσε από το 1943 μέχρι το 1950 οπότε ο άγγλος κυβερνήτης της Κύπρου την έκλεισε γιατί κατά την διάρκεια της έκθεσης αναρτήθηκε η ελληνική σημαία και ο κοινοτάρχης Μιχαήλ Πέσιογκες είπε σε έμμετρο λόγο στον Άγγλο κυβερνήτη που παρευρέθηκε ότι οι Κύπριοι προτιμούν την αγκαλιά της φτωχής μάνας Ελλάδας από τη μητριά πλούσια Αγγλία.
Το 1970 με πρωτοβουλία του κέντρου νεότητας Προμηθέας και του Ελληνικού Γυμνασίου Αγίου Αμβροσίου επανάρχισε η γιορτή για να διακοπεί και πάλιν με την τουρκική εισβολή του 1974 και τον εκτοπισμό των Αγιαμβροσιτών από τον αγαπημένο τους τόπο. Για Τρίτη φορά από το 1988 ο χορός της χρυσομηλιάς οργανώνεται από το σωματείο Ελεύθερος Άγιος Αμβρόσιος τόσο στην Κύπρο όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο από το παράρτημα του σωματείου στο Λονδίνο. Το αρχικό τραγούδι της χρυσομηλιάς συμπληρωμένο με δυο ακόμη στροφές από τον δάσκαλο Κύρο Χατζηκύρου τραγουδιέται κάθε χρόνο ηχογραφημένο με την κρυστάλλινη φωνή της μ. Σπυρούλας Χατζηκύρου-Γερολαιμίδου. Η γιορτή της χρυσομηλιάς μαζί με τη γιορτή του πολιούχου Αγίου Αμβροσίου στις 7 του Δεκέμβρη αποτελούν σημείο αναφοράς και πυξίδα για το στόχο της επιστροφής στα αγιασμένα χώματα του Αγίου Αμβροσίου.
