Επισκέψεις

Περπατώ και μαθαίνω

Πληροφοριακά Στοιχεία

Δημιουργήθηκε : Παρασκευή, 28 Απριλίου 2017 03:08

Γράφτηκε από τον/την Σάββας Ξιούρης

Βρισκόμαστε στην τοποθεσία Βουρούκλα 10 χλμ δυτικά του Αγίου Αμβροσίου Κερύνειας. Πρόκειται για ένα από τα πολλά και ωραία οροπέδια του Αγίου Αμβροσίου με κύριες καλλιέργειες τις χαρουπιές, τις ελιές και τα σιτηρά. Στην ίδια περιοχή υπάρχουν πλούσιοι βοσκότοποι όπου οι συγχωριανοί μας έβοσκαν τα κοπάδια τους. Όπως βλέπουμε τη θάλασσα έχουμε δίπλα μας στο αριστερό μας χέρι το σπίτι του  Γρυσοφού και πίσω μας τη μάντρα του Παφίτη. Προχωρώντας προς τα βόρεια θα έχουμε στο δεξί μας χέρι την εύφορη κοιλάδα του Πλατυμάτη και πιο κάτω την περιοχή Αλακάτι με το πανέμορφο Τρουλλί σε σχήμα συμμετρικού κώνου . Αυτό είναι προέκταση της στεριάς μέσα στη θάλασσα. Το Τρουλλί του Πλατυμάτη ή του Αλακαδκιού, όπως είναι γνωστό, είναι το ανατολικότερο και το πιο ωραίο από τα άλλα δυο που υπάρχουν στην παραλία του Αγίου Αμβροσίου. Το μεσαίο είναι το Τρουλλί του Καπνίση που θα δούμε κατά τη διάρκεια της πορείας μας και το τρίτο είναι το Τρουλλί του Γυρούκκη που είναι απρόσιτο γιατί εκεί βρίσκεται τώρα ο ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός που ανέγειραν οι Τούρκοι.

Η κοιλάδα του Πλατυμάτη και το Αλακάτι ήταν ένας από τους αγροτικούς οικισμούς του Αγίου Αμβροσίου. Άλλοι αγροτικοί οικισμοί ήσαν η Βουρούκλα 100 περίπου μέτρα στα νοτιαδυτικά μας όπως βρισκόμαστε τώρα, ο Ταούτης στα 16 χλμ δυτικά του Αγίου Αμβροσίου και ο Βούρκαρης δυο χλμ νότια του Ταούτη. Ο λόγος της ύπαρξης πολλών αγροτικών οικισμών στον Άγιο Αμβρόσιο είναι η μεγάλη έκταση της γης του και οι μακρινές αποστάσεις με τα τότε μέσα  διακίνησης από το χωριό. Φανταστείτε για λίγο τους γονείς και τους παππούδες μας να πρέπει να διανύσουν 10-15 χλμ με τα ζώα ή τα πόδια για να φτάσουν στο χωράφι για να σπείρουν, να θερίσουν ή να μαζέψουν χαρούπια και ελιές. Ο αγροτικός οικισμός του Πλατυμάτη που ήταν και ο μεγαλυτερος είχε δικό του εκκλησία, μουχτάρη, αγροφύλακα και καφενείο. Έχει επικρατήσει μεταξύ των Αγιαμβροσιτών να αποκαλούνται τα απομακρυσμένα κτήματα του χωριού με το γενικό όρο Πλατυμάτης αντί με το συγκεκριμένο τοπωνύμιο κάθε περιοχής. Πρόσθετα για τον πολύ λιτό τρόπο ζωής επεκράτησε η φράση αυτός ζει Πλατυματήσιμα δηλ με τα ελάχιστα.    Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι όποιος  Αγιαμβροσίτης δεν είχε σπίτι και κτήματα στον Πλατυμάτη μετανάστευε στο εξωτερικό. Με τα νέα δεδομένα εάν και εφόσον είμαστε στον τόπο μας τα σπίτια του Πλατυμάτη θα μπορούσαν άνετα να αποτελέσουν ένα θαυμάσιο καλλιτεχνικό χωριό όπου οι καλλιτέχνες θα εμπνέονταν από την πανέμορφη φύση.

Στα αριστερά μας όπως θα προχωρούμε θα δούμε περιφραγμένο χώρο με συρματόπλεγμα. Η περιοχή ονομάζεται Τζιεχενέν Ντερεσί που στα ελληνικά σημαίνει Ποταμός της Κόλασης. Πήρε αυτό το όνομα γιατί αφενός η κοιλάδα είναι ολόκληρη καλυμμένη με χρυσό άμμο που αφθονεί στην περιοχή και επομένως δεν μπορεί να καλλιεργηθεί και αφετέρου το καλοκαίρι επικρατούν ψηλές θερμοκρασίες και αφόρητος βουισμός από τους κακάριες (ζήζηρους) και τις ενοχλητικές σκήπες. Τώρα βέβαια τα πράγματα έχουν αλλάξει και η αξία τω χωραφιών δεν μετριέται με την παραγωγή αλλά με την δυνατότητα τουριστικής ανάπτυξης. Με τα νέα κριτήρια η περιοχή αυτή, όπως θα διαπιστώσετε όταν την δείτε, έρχεται πρώτη. Είναι γι΄αυτό τον λόγο που γάλλοι εμπειρογνώμονες στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας κατέταξαν την ευρύτερη περιοχή Αλακάτι μαζί με την παραλία χελώνες στην Καρπασία ως τις ωραιότερες στην Κύπρο. Η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας απαλλοτρίωσε όλη αυτή την περιοχή γύρω στο 1970 με τιμές κατά σκάλα ίσες προς ένα οικόπεδο στο Στρόβολο με σκοπό την εμπόδιση της μεμονωμένης ανάπτυξης και προώθηση της ενιαίας με ξενοδοχεία, εστιατόρια, κέντρα, γήπεδα και όλα τα σύγχρονα για τουριστική αξιοποίηση. Μετά την εισβολή οι Τούρκοι πήραν τα σχεδιασθέντα και όπως είπαμε περιέφραξαν την περιοχή. Λέχθηκε πως την κράτησαν ο Ντεκτάς και ο Ασίλ Ναδήρ για τον εαυτό τους.

Μετά από 200 περίπου μέτρα πορείας προς τα βόρεια προβάλλει μπροστά μας ο κάμπος του Αλακατιού με λίγα ακόμη ερειπωμένα σπίτια να στέκονται και να θυμίζουν το παρελθόν. Κάποτε η περιοχή έσφυζε από ζωή γιατί και εύφορη γη διαθέτει και πηγάδια με νερό. Το όνομα της  η περιοχή το πήρε από το αλακάτι για την άντληση νερού με τους κάδους του και τον χαρακτηριστικό ήχο. Το πηγάδι με το νερό είναι ακόμη εκεί όμως τα πολλά πρόβατα και τα βόδια που ξεδιψούσαν από το νερό του και οι άνθρωποι απουσιάζουν. Απουσιάζει ακόμη και η μαυρομμάτα του Τάκκα που βρισκόταν δίπλα το πηγάδι και τα φύλλα της οποίας χρησίμευαν για δόλωμα  στους σκάρους που αφθονούσαν σ΄αυτές τις θάλασσες. Στην κοίτη του ποταμού στο σημείο που σχηματίζεται το σίγμα είχε τοποθετηθεί από παλιά μετρητής  για να μετρά τη ροή του νερού κατά τον χειμώνα με σκοπό να κατασκευαστεί φράκτης. Τώρα κατασκευάστηκε ο φράκτης δυο χλμ πιο πάνω στην περιοχή Τσιφλίτζη  εκεί που ενώνεται ο ποταμός των Γυριλιών με τον ποταμό του Σωτηρά και μαζί σχηματίζουν τον ποταμό του Πλατυμάτη που είναι ο μεγαλύτερος της περιοχής μας και καταλήγει ακριβώς εδώ στο Αλακατι.

Τώρα το Τρουλλί και η στεριά στα δυτικά του σχηματίζουν πανέμορφο φυσικό λιμάνι. Στην κορυφή του Τρουλιού φαίνεται ότι υπήρχε ναός της θεάς Αφροδίτης. Στην περίμετρο της κορυφής υπάρχουν πολλά απομεινάρια σπασμένων αγγείων που ήσαν αφιερώματα στη Θεά. Η τελευταία πέτρα που είναι μισοβυθισμένη στη θάλασσα στη βόρεια πλευρά του Τρουλιού είναι γνωστή ως καραβόπετρα γιατί προφανώς εδώ έδεναν τα πλοία οι αρχαίοι ναυτικοί. Η θάλασσα εδώ είναι ψαρότοπος για πολλά ήδη ψάρια όπως ορφούς, σοργους, σάρπες, σφύρνες, σκάρους ακόμη και μικρούς γύλους και πέρκες. Εδώ ψάρευαν πολλοί χωριανοί, Κερυνειώτες, Κυθρεώτες κ.α. Το ψάρεμα γινόταν με καλάμι σκαρκές, συτζιήμια, πυροφάνι, δίκτυα και πολλές φορές με δυναμίτες. Εγώ ευτύχησα να έχω πολλές εξορμήσεις εδώ με τον θείο Πραξιτέλη, τον Κιρανέζη και τον Πέσιογκε. Ο θείος ο Μιχάλης ο Πιρίντζης  περνούσε τα καλοκαίρια του εδώ και ψάρευε την ίδια πέρκα προ και μετά τη μετανάστευση του  στην Αυστραλία για τέσσερα χρόνια. Κάθε φορά αυτή του ξέφευγε με κομμένα τα χείλη από το αγκίστρι. Σπίτια και κτήματα στην περιοχή είχαν μεταξύ άλλων ο Τάκκας, ο Ασιήκκας, ο Σιεκκέρης, ο Γιαλλούρης, ο Χτενάρης, ο Παυλής του Αβράμη, ο Αντζελής του Χατζηδημήτρη, ο Κουφονικολής που είχε και τη μεγαλύτερη τερατσιά του χωριού εδώ. Εγώ κοιμήθηκα ένα βράδυ εδώ στο σπίτι του Σιεκκέρη. Στο μοναδικό δωμάτιο του σπιτιού  έμεναν και τα βόδια για δική μας και δική τους ζεστασιά.

Αφού πάρουμε όσες φωτογραφίες θέλει ο καθένας θα συναντήσουμε μπροστά μας μικρούς λόφους από άμμο και παντού μια χλωρίδα μοναδική. Ιδίως τώρα την άνοιξη με τις ανθισμένες κατακίτρινες μαζουλιές (σπαλαδκιές), τις μυρωδάτες σιηνιές και τις αγρελιές παντού να αποτελούν χάρμα οφθαλμών και οδύνης γιατί καθημερινά μας λείπουν. Προχωρούμε με πολλή προσοχή γιατί από εδώ και πέρα μέχρι να κατηφορίσουμε προς τη θάλασσα στα δυτικά έχουν κλείσει τα μονοπάτια που υπήρχαν ενόσω είμαστε εμείς εδώ κύριοι αυτού του ευλογημένου τόπου. Τα πολλά κοπάδια των συγχωριανών μας και το πήγενε-έλα των γεωργών μας κρατούσαν τα περάσματα σε καλή κατάσταση. Από το δρόμο που δεν περνάς, λέει μια σοφή παροιμία, βλαστούν χόρτα.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από τυχόν ερπετά που πιθανόν να βρεθούν μπροστά μας και προ πάντων όσο προχωρούμε προς το άκρο που είναι γνωστή ως η  Μούττη της  Χατζηλιούς θα πρέπει να ελέγχουμε πού πατούμε. Αποφεύγετε την άκρη του κρεμμού. Κρατηθείτε τουλάχιστον δυο-τρία μέτρα μακριά. Η θέα είναι μοναδική  στο επίπεδο αυτό μέρος. Από τις τρεις πλευρές η θάλασσα δίδει την εντύπωση ότι βρισκόμαστε σε πλοίο. Το όνομα η περιοχή το πήρε από γυναίκα που αγόρασε το κτήμα πουλώντας τα χρυσά του λαιμού της, Αυτό το κτήμα είναι από τα πρώτα που πουληθήκαν σε ξένους γύρω στο 1965 με πολλά μάλιστα σχόλια από συγχωριανούς ότι πουλήθηκαν οι ρότσοι του Τάκκα και του Ασιήκκα ένα σωρό λίρες. Αγοραστής ήταν ένας Αφρικάνος από τον Μαραθόβουνο. Μάλλον πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο που έκτισε το Γιώρκιο στη Λευκωσία και οπωσδήποτε ήξερε πολύ καλά να εκτιμά τη γη.    

Από εδώ όταν ρίξουμε μια ματιά προς το βουνό βλέπουμε την πανέμορφη πευκόφυτη οροσειρά του   Πενταδάκτυλου. Ξεχωρίζουν από ανατολικά προς τα δυτικά οι κορυφές του Γιαηλά με την κεραία της τηλεόρασης, τον Κρεμμό της Κερύνειας με το γνωστό παρατηρητήριο, τον Πενταδάκτυλο και το Βουφαβέντο με τα σπίτια της Ρήγαινας. Μεταξύ του κρεμμού εδώ και της θάλασσας υπάρχει μονοπάτι απ΄όπου μπορεί να περπατήσει ένας από τους άμμους του Κούλη μέχρι το  Τρουλλί  του Αλακατιού. Επίσης μπορεί κάποιος να φτάσει μέχρι το Τρουλλί περπατώντας πάνω στους βράχους ή κολυμπώντας σε κάποια σημεία. Εδώ ψαρεύαμε τους μεγάλους ορφούς και τους σκάρους. Βρίσκαμε επίσης κίρταμα στους βράχους ή αγρέλια στους άμμους ανάλογα με την εποχή.

Όπως βλέπουμε όλοι τώρα γύρω μας και προ πάντων όσοι ασχολούνται με το κυνήγι και προηγουμένως με τα ξόβεργα η περιοχή αυτή είναι πολύ πλούσια σε θήραμα. Αφθονούν εδώ οι τσίκλες, τα περδίκια και οι λαγοί. Οι κυνηγοί μας με καλό σκύλο έφευγαν ευχαριστημένοι από την περιοχή. Όσοι ήσαν πιο ειδήμονες στο θήραμα επεσήμαναν ότι όλοι οι λαγοί της περιοχής κατέφευγαν τα βράδια του καλοκαιριού στην περιοχή των άμμων του Κούλη, που θα δούμε σε λίγο και έκαναν το αμμόλουτρο τους για να φύγουν οι ψίρες τους. Πάντως κάποιοι συγχωριανοί εκμυστηρεύτηκαν μετά τον εκτοπισμό μας ότι δεν επέστρεφαν όλοι οι λαγοί πίσω στις περιοχές τους. Πλήρωναν βαρύ τίμημα για το αμμόλουτρο.

Από τη Μούττη της Χατζηλιούς επιστρέφουμε μερικά μέτρα πίσω και με πολλή προσοχή από το μισοκαταστρεμένο μονοπάτι κατηφορίζουμε προς την παραλία στα δυτικά μας. Παρακαλούνται οι νεότεροι και πιο δυνατοί να περιμένουν και να βοηθούν τους υπόλοιπους μέχρι να φτάσουμε στην παραλία. Βλέπουμε τώρα ακόμη ένα θαύμα της φύσης με τον υπέροχο κόλπο με το Τρουλλί του Καπνίση απέναντι μας, την ξανθή άμμο να καλύπτει ολόκληρη την ακρογιαλιά και τους απέναντι λόφους. Σ΄αυτή την περιοχή που είναι μέχρι σήμερα χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση βρίσκουν καταφύγιο κάθε καλοκαίρι οι χελώνες του τύπου καρρέττα-καρρέττα και γεννούν τα αυγά τους. Παλιά οι συγχωριανοί μας  τις συναντούσαν τόσο τις ίδιες όσο και τα μικρά χελωνάκια που έβγαιναν από την άμμο και έτρεχαν σαν να ήσαν μαγνητισμένα προς το νερό. Δεν έλειπαν και τα ανέκδοτα μεταξύ των συγχωριανών για το θέαμα με το θηρίο της θάλασσας στο πανηγύρι. Έγραψα στο βιβλίο μου σχετικό περιστατικό με τον Γιωρκή Τάκκα. 

Κατεβήκαμε σιγά-σιγά προς την παραλία και θα περπατήσουμε στην άμμο, στο περιγιάλι το κρυφό κατά τον Σεφέρη για 700 περίπου μέτρα μέχρι το Τρουλλί.  Η άμμος είναι πεντακάθαρη και το κύμα ανάλογα με την ένταση του ανέμου βρέχει  μεγαλύτερο ή μικρότερο μέρος της άμμου. Είναι και μέρες που, κατά τον Διονύσιο Σολωμό, «δεν ακούεται ένα κύμα μεσ΄ την έρμη ακρογιαλιά λες κι θάλασσα κοιμάται μεσ΄  της γης την αγκαλιά». Περπατούμε αργά στην άμμο εκτός από όσους θέλουν και μπορούν να τρέξουν ή θα ήθελαν να βρέξουν τα πόδια τους στο νερό. Αυτή η περιοχή που είναι επίσημα γνωστή ως παραλία Αλακάτι θεωρήθηκε ως η πιο ελκυστική περιοχή της Κύπρου για τον τουρισμό. Ενδεικτικά το 1970 το τμήμα Ταχυδρομικών Υπηρεσιών κυκλοφόρησε την τουριστική σειρά γραμματοσήμων. Στο φάκελο πρώτης ημέρας κυκλοφορίας εκτυπώθηκε γκραβούρα με την περιοχή  Αλακατι. Υπερίσχυσε  η περιοχή αυτή ακόμη και έναντι της περιοχής της Πέτρας του Ρωμιού. Τότε μόνο εμείς οι Αγιαμβροσίτες και ελάχιστοι επιλεκτικοί και πνευματικοί άνθρωποι γνωρίζαμε την  περιοχή αυτή γιατί πρόσθετα απ΄ όλα τα άλλα ήταν απρόσιτη σε δρόμο. Από το μέσο περίπου του κόλπου και σε απόσταση 100 περίπου μέτρων από την ακτή σ΄ένα πλάτωμα του χωραφιού του είχε την καλύβα του ο συγχωριανός μας Κώστας Κυρατζής(Κιρανέζης) ο οποίος διέμενε στη Λευκωσία αλλά περνούσε εδώ με την οικογένεια και τους φίλους του όλες τις Κυριακές του καλοκαιριού. Ήμουν παρών όταν με τους ορφούς που πήραμε το βράδυ και τους σκάρους από δυο σκαρκές που έφερνα κάθε λίγο έφαγαν τριάντα πέντε άτομα. Ο ίδιος έφερνε εδώ και την ταχύπλοο λέμβο του από το λιμανάκι του Λιμνιώνα.

Μετά την πρώτη φάση της πορείας στην άμμο φθάνουμε στο Τρουλλί του Καπνίση με τις χαρακτηριστικές πλάκες(τενιούς). Στις μικρές φυσικές πισίνες που σχηματίζονται παράλληλα με τη στεριά διατηρείται πολύ ζεστό το νερό για θαλάσσιο μπάνιο μέχρι αργά το φθινόπωρο ή ενωρίς την άνοιξη. Περιμετρικά του Τρουλιού  υπάρχουν αρκετά ψάρια με τους σκάρους να παίρνουν την πρώτη θέση. Εδώ παλιά έλουζαν τα πρόβατα οι βοσκοί. Οδηγούσαν το κοπάδι μέχρι τη θάλασσα και στη συνέχεια έσπρωχναν τα πρόβατα στο νερό. Αυτά κολυμπούσαν για να βγουν στη στεριά.

 Αρχικά σκοπεύαμε να τερματίσουμε εδώ την πορεία μας και να έρχονταν τα λεωφορεία μας σ ΄αυτό το σημείο. Όμως ελέγξαμε τον δρόμο με έμπειρο οδηγό και είδαμε ότι ο δρόμος έχει πολύ στενές στροφές και δεν θα μπορούσαν να προσεγγίσουν. Έτσι θα περπατήσουμε στο δεύτερο κόλπο μέχρι και το Λακκούι του Κούλη που βρίσκεται 300 μέτρα προς τα δυτικά. Από εδώ περνούσαν όλοι οι συγχωριανοί μας με τα ζώα τους για να πάνε στο Λακκούι να πάρουν γλυκύ νερό για τους ίδιους και για τα ζώα. Το πηγάδι τριών περίπου μέτρων  βάθους είναι το μόνο σημείο σε όλη την ευρύτερη περιοχή με γλυκύ νερό. Το φρέαρ αυτό του Ιακώβ όπως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί είναι αποτέλεσμα ενός ξεχωριστού οράματος και θαύματος του Αγίου Αμβροσίου. Οραμάτισε ο Άγιος Αμβρόσιος τον Χατζηκούλη να σκάψει στο συγκεκριμένο σημείο σ΄αυτή την ερημιά 50 μόλις μέτρα από τη θάλασσα και θα εύρισκε γλυκύ νερό. Πίστεψε, επεχείρησε και πέτυχε. Παρόλο που το λακκούι του Κούλη ήταν σε ιδιωτικό κτήμα το νερό ήταν ελεύθερο για κάθε διψασμένο.  Δοξάζω σε Θεέ μου που το έδειξες λέγαμε όλοι όσοι ξεδιψάσαμε από τούτο το νερό. Δίπλα από το πηγάδι κτίστηκε μικρό άσπρο εκκλησάκι το κουτί του Αγίου όπως το αποκαλούσαν. Μέχρι να πιούν νερό τα ζώα οι άνθρωποι άναβαν την καντήλα του Αγίου και προσκυνούσαν την μικρή εικόνα. Τώρα το πηγάδι είναι στην κουζίνα του κέντρου που έχει αναγερθεί στην περιοχή.

Η περιοχή αυτή, όπως και η προηγούμενη, είχε πάρα πολύ άμμο όμως οι Τούρκοι μετέφεραν από εδω χιλιάδες αυτοκίνητα στην περιοχή του Αρμενομονάστηρου τρία χλμ ανατολικά για τη δημιουργία γηπέδου γκολφ. Ποιος νοιάζεται για το φυσικό περιβάλλον. Η  ίδια μορφολογία με την άμμο κατά μήκος της ακτής συνεχίζεται προς τα δυτικά για 300 μέτρα από το λακκούι μέχρι τη Μούττη της Τρουμιθκιάς και το άνοιγμα της περιοχής του αγροτικού οικισμού του Ταούτη. Η γη εδώ μέχρι το δρόμο ανήκε στην εκκλησία του Αγίου Αμβροσίου μέχρι το 1973 οπότε πωλήθηκε με παραίνεση του τότε Μητροπολίτη Κερύνειας Γρηγορίου.

Λοιπόν έτσι με το παρπάτημα ετέλειωσε η στράτα. Φτάνουμε στα λεωφορεία για τα παραπέρα. Όλες αυτές οι τόσο συγκινητικές και γεμάτες φόρτιση για μένα και όσους τα έζησαν αναμνήσεις αποτελούν το μόνο πράγμα που πήραμε μαζί μας μετά την προσφυγοποίηση μας. Απλά μια χούφτα θύμησες και με μεγάλη συγκίνηση τις μοιραζόμαστε όλοι τώρα  μεταξύ σας.

Σάββας Ξιούρης

18 Μαρτίου 2017